Ο πόνος είναι ένα προειδοποιητικό σύμπτωμα του σώματός μας ότι κάτι δεν πάει καλά. Ο τρόπος και οι συνθήκες που πονάμε είναι διαφορετικός και εξαρτάται από την αιτία που τον προκαλεί.
Όταν ο πόνος διαρκέσει πολύ, δημιουργεί και άλλα προβλήματα στην καθημερινότητα των ανθρώπων. Σε αυτή την περίπτωση μετατρέπεται σε αυτό που αποκαλούμε νευροπαθητικό πόνο.
Τι είναι ο νευροπαθητικός πόνος;
Ο πόνος είναι ένα σύμπτωμα που εμφανίζεται σε πλήθος διαταραχών. Υπάρχουν διάφοροι τύποι πόνου, συμπεριλαμβανόμενου του αλγαισθητικού πόνου (ο οποίος εμφανίζεται ως απάντηση σε τραυματισμό σωματικών ή σπλαχνικών ιστών μέσω της διέγερσης αλγοϋποδοχέων) και του νευροπαθητικού πόνου. Ο Διεθνής Οργανισμός Μελέτης του Πόνου (IASP) ορίζει το νευροπαθητικό πόνο ως πόνο που προκαλείται από βλάβη ή νόσο του σωματοαισθητικού νευρικού συστήματος είτε περιφερικά (περιφερικός νευροπαθητικός πόνος) είτε κεντρικά (κεντρικός νευροπαθητικός πόνος). Ο περιφερικός νευροπαθητικός πόνος ενεργοποιείται ή προκαλείται από πρωτογενή βλάβη ή δυσλειτουργία του περιφερικού νευρικού συστήματος (δηλαδή σε βλάβες του σώματος) ενώ ο κεντρικός νευροπαθητικός πόνος προέρχεται από το κεντρικό νευρικό σύστημα (δηλαδή σε βλάβες που εντοπίζονται στο κεφάλι).
Που οφείλεται;
Στα αίτια του περιφερικού νευροπαθητικού πόνου περιλαμβάνονται ενδεικτικά η διαβητική περιφερική νευροπάθεια, η λοίμωξη έρπητα ζωστήρα (ΜΕΝ -μεθερπητική νευραλγία), η ριζοπάθεια (ισχιαλγία), μετά από χειρουργική επέμβαση (μετατραυματικός και μετεγχειρητικός πόνος) και ο καρκίνος (καρκινικός πόνος). Στα αίτια του κεντρικού νευροπαθητικού πόνου περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, η βλάβη του νωτιαίου μυελού και η σκλήρυνση κατά πλάκας.
Πως καθορίζεται;
Ο νευροπαθητικός πόνος είναι ένα κλινικό σύμπτωμα και όχι διάγνωση, το οποίο απαιτεί την παρουσία μιας σαφούς βλάβης ή νόσου που να ικανοποιεί καθιερωμένα νευρολογικά διαγνωστικά κριτήρια. Ο όρος βλάβη χρησιμοποιείται είτε όταν οι διαγνωστικές εργαστηριακές εξετάσεις πιστοποιούν μια σαφή δυσλειτουργία είτε όταν υπάρχει εμφανές τραύμα. Ο όρος νόσος χρησιμοποιείται όταν το αίτιο της βλάβης είναι γνωστό (π.χ. εγκεφαλικό επεισόδιο, σακχαρώδης διαβήτης κλπ). Πολλές φορές ο όρος χρησιμοποιείται και σε περιπτώσεις όπου είτε το ιστορικό (μεθερπητική νευραλγία) είτε η χαρακτηριστική κλινική εμφάνιση (νευραλγία τριδύμου) καλύπτουν τη διάγνωση (IASP).
Πόσο συχνά εμφανίζεται ο νευροπαθητικός πόνος;
Ο νευροπαθητικός πόνος είναι πολύ συχνός. Σύμφωνα λοιπόν με στοιχεία ερευνών, ο επιπολασμός του νευροπαθητικού πόνου στο Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία, Γερμανία και Ισπανία κυμαίνεται μεταξύ 6,0-7,7%.Η επώδυνη διαβητική περιφερική νευροπάθεια (επώδυνη ΔΠΝ) και η μεθερπητική νευραλγία (ΜΕΝ) είναι δύο από τις πλέον κοινές μορφές νευροπαθητικού πόνου. Υπολογίζεται ότι ένα ποσοστό 11-26% των ασθενών με διαβήτη αναπτύσσουν επώδυνη διαβητική περιφερική νευροπάθεια. Μεταξύ των ασθενών με χρόνια οσφυαλγία και οσφυοισχιαλγία, το 37% υπολογίζεται ότι εμφανίζει νευροπαθητικό πόνο. Ο νευροπαθητικός πόνος εμφανίζεται στο ένα τρίτο των ασθενών με καρκίνο. Ο νευροπαθητικός πόνος επηρεάζει το 8% των ασθενών μετά από αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο και το 75% των ασθενών με βλάβη του νωτιαίου μυελού.
Ποια είναι τα σημεία και συμπτώματα που εντοπίζονται κατά την εξέταση;
Οι ασθενείς τυπικά έχουν «παράδοξη» αισθητική αντίληψη του πόνου, λόγω της ελαττωμένης αισθητικής ικανότητας, προσκληθείσας από τη βλάβη. Η αντίληψη αυτή είναι μοναδική και δεν υπάρχει προηγούμενη εμπειρία από τους ασθενείς. Η συνύπαρξη σημείων υπερευαισθησίας και υποευαισθησίας είναι συνήθης στις νευρολογικές διαταραχές. Ο πόνος, ως υποκειμενικό σύμπτωμα, είναι δύσκολο να αξιολογηθεί αντικειμενικά με κάποια ιατρική συσκευή ενώ εμπεριέχει και ψυχολογικά και συναισθηματικά στοιχεία.
Στα κύρια συμπτώματα του νευροπαθητικού πόνου συνήθως συγκαταλέγονται η απώλεια της πλήρους αισθητικότητας, τα μουδιάσματα, οι δυσαισθησίες, οι παραισθησίες και ο πόνος σαν ηλεκτρικό ρεύμα. Ο πόνος μπορεί να εμφανίζεται ανεξάρτητα από ερέθισμα ή μετά από αυτό και περιγράφεται ως τρύπημα, κάψιμο, σουβλιά, μούδιασμα ή ηλεκτροπληξία. Σε περίπτωση πρόκλησης από κάποιο ερέθισμα, η ανταπόκριση μπορεί να είναι υπερβολική (υπεραλγησία δηλαδή υπερβολικός πόνος) ή αλλοδυνία (πόνος από φυσιολογικά μη επώδυνα ερεθίσματα). Επίσης μπορεί να είναι συνεχής ή διαλείπων (παροξυσμικός, όπως οι κρίσεις πόνου)
Ποιες άλλες καταστάσεις συσχετίζονται με το νευροπαθητικό πόνο;
Οι ασθενείς που βιώνουν αυτή την κατάσταση, συχνά εμφανίζουν σχετιζόμενες με τον νευροπαθητικό πόνο νοσηρές καταστάσεις, όπως διαταραχές του ύπνου, άγχος, ευμετάβλητη διάθεση και κατάθλιψη. Λόγω αυτής της αλληλοσυσχέτισης, ενδέχεται να επιδεινώνουν η μία την άλλη.
Πώς γίνεται η διάγνωση του νευροπαθητικού πόνου;
Η εκτίμηση του ασθενούς με υποψία νευροπαθητικού πόνου στοχεύει:
• Στην αναγνώριση του νευροπαθητικού πόνου
• Στην εντόπιση της βλάβης
• Στη διάγνωση της νόσου ή του συμβάντος
• Στην εκτίμηση των λειτουργικών περιορισμών που προκαλούνται από αυτόν
• Στην εκτίμηση συνυπαρχουσών διαταραχών (αϋπνία, άγχος, κατάθλιψη, χρόνια κόπωση, ανικανότητα, οικογενειακές και κοινωνικές επιδράσεις κ.α.)
Οι ιατροί χρησιμοποιούν τα παρακάτω στη διαγνωστική διαδικασία για το νευροπαθητικό πόνο:
• Παρουσία παθήσεων: όπως λοίμωξης έρπητα ζωστήρα ή διαβήτη ή αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου, ή ως συνέπεια τραυματισμού ή χειρουργικής επέμβασης, ή σε έναν τραυματισμό του εγκεφάλου ή του νωτιαίου μυελού ή σε κάποιο νεύρο.
• Περιγραφή του πόνου από τον ασθενή: όπως τρύπημα, σουβλιά,καύσος, μούδιασμα, ηλεκτρικό ρεύμα, συνεχόμενος ή διαλείπων, που μπορεί να επιδεινώνεται τη νύχτα ή να έχει την κατανομή περιφερικού νεύρου ή ρίζας.
• Κλινικές ενδείξεις: όπως αλλοδυνία (μη επώδυνα ερεθίσματα προκαλούν πόνο), υπαισθησία (μειωμένη αίσθηση της αφής) «επώδυνη αναισθησία»(πόνος σε περιοχή χωρίς αισθητικότητα), κινητική δυσλειτουργία (συμπεριλαμβανόμενης της απώλειας των αντανακλαστικών),μεταβολές στο χρώμα του δέρματος και της θερμοκρασίας καθώς και οίδημα των άκρων
• Κλίμακες αξιολόγησης του πόνου:
- βοηθούν τους ασθενείς να περιγράψουν τον πόνο σε κλινικούς ιατρούς και ερευνητές
- βοηθούν τη διαφοροποιημένη διάγνωση και αξιολόγηση της θεραπείας
- για την ένταση πόνου που σχετίζεται με την κατάσταση της υγείας
DN4
Pain Detect
LANSS
NPQ-SF
ID Pain
Θεραπεύεται;
Η αλήθεια είναι ότι δεν είναι μία εύκολη υπόθεση! Έχουν καθοριστεί και συνεχώς ανανεώνονται διάφορα φαρμακευτικά πρωτόκολλα πόνου ανάλογα της αιτιολογίας έναρξής του. Επίσης εφαρμόζονται πρωτόκολλα με ηλεκτρικούς διεγέρτες ή ελεγχόμενης έγχυσης φαρμακευτικών ουσιών με τη μορφή αντλίας στον εγκέφαλο ή στο νωτιαίο μυελό. Ο βελονισμός, η ήπια αεροβική άσκηση (κολύμβηση, υδροθεραπεία), η ψυχολογική υποστήριξη, η ψυχοθεραπεία, η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία, δρουν συμπληρωματικά με πολύ καλά αποτελέσματα.
Της Ειρήνης Κοντοπούλου MD, MSc, Φυσιάτρου – Υγιεινολόγου, Sport Medicine – Acupuncture Specialist, European Board Certified
