Πολύ συχνά και ιδιαίτερα με τις έντονες εναλλαγές των καιρικών συνθηκών, ακούμε ή βλέπουμε συνανθρώπους μας να ταλαιπωρούνται από πόνο «σαν ηλεκτρικό ρεύμα» κατά μήκος συνήθως του ενός ποδιού. Το φαινόμενο αυτό ορίζεται ως «ισχιαλγία».
Τι είναι;
Η λέξη ισχιαλγία αναφέρεται στον πόνο που προκαλείται από κάποιο πρόβλημα που έχει αντίκτυπο στο ισχιακό νεύρο. Αυτό είναι ένα μεγάλο νεύρο που εκτείνεται από την οσφυική μοίρα της σπονδυλικής στήλης, το γλουτό μέχρι το πίσω μέρος του κάθε σκέλους (ποδιού). Όταν κάτι βλάπτει ή ασκεί πίεση στο ισχιακό νεύρο, μπορεί να προκαλέσει πόνο στο κάτω μέρος της πλάτης που απλώνεται στο ισχίο, στους γλουτούς έως και το πόδι.
Λίγα στοιχεία ανατομίας
Το ισχιακό νεύρο είναι το μακρύτερο και παχύτερο νεύρο του ανθρωπίνου σώματος με περίπλοκη ανατομική πορεία. Σχηματίζεται στην Οσφυϊκή μοίρα της Σπονδυλικής Στήλης κυρίως από τις νευρικές ρίζες (Δεξιά και Αριστερά) Ο5, Ι1, Ι2 και Ι3, αλλά λαμβάνει και αναστομωτικούς κλάδους από τις ρίζες Ο2, Ο3 και Ο4. Τελικά, μετά το σχηματισμό του κύριου στελέχους του, εισέρχεται στην ελάσσονα πύελο πορευόμενο όπισθεν του παχέος εντέρου (και της μήτρας στις γυναίκες) και εξέρχεται στο γλουτό. Στη συνέχεια, περνάει κάτω είτε μέσα από τον Απιοειδή μυ, πάνω από τον Δίδυμο και Έσω Θυρεοειδή μυ, πάνω από τον Τετράγωνο Μηριαίο και κάτω από τον Μέγα Γλουτιαίο, και τελικά πορεύεται στο μέσον της απόστασης μεταξύ μείζονα τροχαντήρα και του ισχιακού κυρτώματος για να εισέλθει στο μηρό. Εκεί πορεύεται πίσω από το Δικέφαλο Μηριαίο μυ μέχρι την ιγνυακή κοιλότητα οπότε χωρίζεται σε κοινό περονιαίο νεύρο και σε ιγνυακό νεύρο.
Ποια είναι τα συμπτώματα;
Η Ισχιαλγία, ή αλλιώς «Σύνδρομο Οσφυοϊερής Ριζοπάθειας» (Lumbosacral Radicular syndrome, LRS) ακολουθεί μια μεγάλη διαδρομή, από τη μέση, στο γλουτό, στο μηρό, στο γόνατο, στη γάμπα και μερικές φορές μέχρι τον αστράγαλο και τα δάκτυλα του ποδιού, σπάνια δε στο περίνεο και στα γεννητικά όργανα. Ανάλογα με το ποια ρίζα του ισχιακού πλέγματος είναι ερεθισμένη, είναι διαφορετικά και τα συμπτώματα (ρίζες Ο4, Ο5, Ι1). Η Ισχιαλγία συνυπάρχει κατά κανόνα με την Οσφυαλγία, αλλά όχι πάντα και έχει χαρακτήρες ενός πόνου που αλλάζει θέση, με ή χωρίς αίσθημα σαν «κάψιμο», ή αίσθημα «ψυχρού» στο πόδι, με «μουδιάσματα» ή «βελονιάσματα» στο δέρμα του μηρού, της γάμπας και του ποδιού. Σπανιότερα υπάρχει και «τοπική» ισχιαλγία, δηλαδή πόνος σε μία μόνο περιοχή κατανομής της ρίζας του ισχιακού πλέγματος, δηλαδή ο ασθενής μπορεί να πονάει μόνο στον αστράγαλο, στην Περόνη, ή μόνο στο γλουτό, ή μόνο στη γάμπα κ.λπ.
Τα συμπτώματα της ισχιαλγίας τείνουν να εμφανίζονται κατά το πλείστον ξαφνικά και μπορεί να διαρκέσουν για μέρες, εβδομάδες ή μήνες. Είναι συνήθης σε άτομα ηλικίας μεταξύ 30 και 50 ετών. Οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν ισχιαλγία κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης εξαιτίας της επιπλέον πίεσης που δέχεται το ισχιακό νεύρο.
Ποιες είναι οι συνήθεις βλάβες του ισχιακού νεύρου;
Οι βλάβες του ισχιακού νεύρου ταξινομούνται γενικώς στις εξής ομάδες:
• Τραυματικές βλάβες ριζών και Ισχιακού νεύρου
• Πιεστικές Βλάβες από Μηχανική πίεση ή τριβή
• Βιολογική τοξική παθολογική βλάβη των οσφυοϊερών ριζών ή ολοκλήρου του Ισχιακού Νεύρου: Από χημικές τοξικές ουσίες, παραγόμενες από έκθλιψη δίσκου, από άσηπτες φλεγμονές, μικρόβια, ιούς, ή φλεγμονές ρευματολογικών νοσημάτων, ή από μεταβολικά νοσήματα, πχ σακχαρώδης διαβήτης (διαβητική νευροπάθεια), ή αλκοολισμός (αλκοολική νευροπάθεια), αβιταμίνωση από δυσαπορρόφηση (Beri Beri, Πολυνευροπάθεια αβιταμίνωσης Β1) ή νευροπάθεια Αβιταμίνωσης Β6 και Β12.
• Ιογενείς Βλάβες των Ριζών και του Ισχιακού Νεύρου: Η συχνότερη λοίμωξη είναι ο έρπητας ζωστήρας με την μεθερπητική νευραλγία του ισχιακού νεύρου.
• Νοσήματα του Εγκεφάλου (όγκος, σκλήρυνση κατά πλάκας κλπ) ή του νωτιαίου μυελού (πχ όγκοι, συριγγομυελία, νευρίνωμα, κλπ), με αντανακλώμενο πόνο στο Ισχιακό Νεύρο, ή Νευροεκφυλιστικά νοσήματα του κεντρικού ή περιφερικού Κινητικού νευρώνα με προσβολή του Ισχιακού Νεύρου, Πολιομυελίτιδα με παράλυση Ισχιακού, Σύνδρομο Guillain Barre, κλπ].
• Σπάνιες παθήσεις που υποδύονται ισχιαλγία: Έχουν αναφερθεί περιπτώσεις ασθενών με συμπτώματα δήθεν «ισχιαλγίας» οι οποίοι τελικά δεν είχαν πρόβλημα με το ισχιακό νεύρο. Τέτοιες περιπτώσεις ήταν εγκεφαλικό επεισόδιο, σκλήρυνση κατά πλάκας, μεταστάσεις καρκίνου στο Μηριαίο οστό ή και στην Κνήμη, πρωτοπαθής όγκος εγκεφάλου, μεταστάσεις καρκίνου στον εγκέφαλο, πολλαπλούν μυέλωμα στη σπονδυλική στήλη, Νόσος του Paget, κλπ.
Ποια είναι η αιτιολογία της κεντρικής και της περιφερικής ισχιαλγίας;
Κεντρική Ισχιαλγία (Proximal Sciatica) ονομάζουμε αυτή όπου η βλάβη εντοπίζεται στην σπονδυλική στήλη και συνήθως πρόκειται για Κήλες Δίσκων ή Σπονδυλική Στένωση. Πρακτικά η Κεντρική Ισχιαλγία οφείλεται συνήθως σε δισκοπάθεια κάθε μορφής της. Σπάνια υπάρχει κήλη δίσκου χωρίς ισχιαλγία. Η Ισχιαλγία συνοδεύει το 2.2% των περιπτώσεων οσφυαλγίας, και στο 30% των ασθενών αυτών η ισχιαλγία επιμένει πάνω από ένα έτος.
Περιφερική Ισχιαλγία (distal, peripheral sciatica) ονομάζουμε αυτή που οφείλεται σε αίτια πιέσεως του Νεύρου εκτός της σπονδυλικής στήλης, δηλαδή εντός της πυέλου, εντός του γλουτού, του μηρού, του γόνατος, και της κνήμης.
Πως την αντιμετωπίζουμε;
Μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσουν ισχιαλγία αντιμετωπίζουν όσοι έχουν παραπανίσια κιλά, κάνουν καθιστική δουλειά, δεν γυμνάζονται ή κάνουν βαριά χειρωνακτική εργασία. Τη μεγαλύτερη σημασία για να αποφασίσει ο ειδικός ποια θεραπευτική μέθοδο θα προτείνει παίζει η κλινική εικόνα του ασθενούς, το πόσο πονάει, το αν είναι αδύναμο το πόδι του, το αν δυσκολεύεται πολύ στην καθημερινότητά του, σε συνάρτηση βέβαια πάντα με τα αποτελέσματα της μαγνητικής τομογραφίας και του ηλεκτρομυγραφήματος. Εκτός από τη φαρμακευτική αγωγή με παυσίπονα και αντιφλεγμονώδη και την ξεκούραση, κατά το χρονικό διάστημα των 4 πρώτων εβδομάδων από την έναρξη του προβλήματος και αν ο ασθενής είναι νεότερος από 55 χρονών, μπορεί να ακολουθήσει τη θεραπευτική μέθοδο Μακένζι. Πρόκειται για ειδικές ασκήσεις όπου τεντώνεται κατά κάποιον τρόπο η μέση. Η κλασική φυσικοθεραπεία, με ρεύμα, υπερήχους ή λέιζερ, μπορεί να ανακουφίσει τον πόνο χωρίς όμως να θεραπεύσει την πάθηση. Οι μαλάξεις στη μέση απαγορεύονται. Ο βελονισμός έχει εξαιρετικά αποτελέσματα στην ανακούφιση από τα συμπτώματα, ενώ σε πιο δύσκολες περιπτώσεις μπορεί να χρειαστεί επισκληρίδιος αγωγή. Τόσο προληπτικά όσο και για την αντιμετώπιση του προβλήματος, εκτός της οξείας φάσης, μπορεί να βοηθήσει η γυμναστική (το κολύμπι είναι μια πολύ καλή επιλογή), η απώλεια κιλών, η αποφυγή της καθιστικής ζωής όσο γίνεται, αλλά και η άρση βαρών με προσοχή και προφύλαξη της μέσης.
Όταν η κατάσταση του ασθενούς είναι σοβαρή και δεν βελτιώνεται με τη συντηρητική αγωγή ή ακόμα χειρότερα η αδυναμία του ποδιού χειροτερεύει, τότε η λύση είναι η επέμβαση. Πρόκειται για μία σχετικά απλή επέμβαση (λέγεται μικροδισκεκτομή). Ο χειρουργός (νευροχειρουργός ή/και ορθοπεδικός) κόβει δηλαδή το κομμάτι του δίσκου που εξέχει και πιέζει τα νεύρα. Σε σπανιότερες και βαριές περιπτώσεις γίνεται μια λίγο πιο περίπλοκη επέμβαση, η σπονδυλοδεσία. Σε αυτήν, ο χειρουργός (νευροχειρουργός ή/και ορθοπεδικός) αφαιρεί τους προβληματικούς δίσκους και στη συνέχεια σταθεροποιεί τη σπονδυλική στήλη με ειδικά υλικά.
Της Ειρήνης Κοντοπούλου MD, MSc, Φυσιάτρου – Υγιεινολόγου, Sport Medicine- Acupuncture Specialist, European Board Certified
